|| ज्योतिष शास्त्र ||
“यथा शिखा मयूराणां नागानां मणयो यथा, तद्वद् वेदाङ्गशास्त्राणां ज्योतिषं मूर्ध्नि तिष्ठति”
ज्योतिष शास्त्र म्हणजे काय?
ज्योतिष शास्त्र हा एक प्राचीन भारतीय विद्या आहे ज्यात ग्रह, नक्षत्र, राशी यांचा अभ्यास करून व्यक्तीचे भविष्य, स्वभाव, आरोग्य, आर्थिक स्थिती, विवाह, संतती, नोकरी, व्यवसाय इत्यादी बाबींचा अंदाज घेतला जातो.
हा वेदाचा सहा उपवेदांपैकी एक आहे (अर्थात वेदाङ्ग). याला नेत्र (डोळे) असेही म्हटले जाते कारण हे भविष्याचा वेध घेते.
ज्योतिष शास्त्राचे मुख्य भाग
सिद्धांत ज्योतिष (Theoretical Astrology):
ग्रहांची गती, राशींची गणिते, नक्षत्रांचा अभ्यास, पंचांग तयार करणे — हा गणिताचा भाग.
संहिता ज्योतिष (Mundane Astrology):
देश, प्रांत, जगावर परिणाम करणारे अंदाज — उदा. युद्ध, भूकंप, पावसाळा, दुष्काळ इत्यादी.
होराशास्त्र (Predictive Astrology):
व्यक्तीच्या पत्रिकेवरून त्याचे भविष्य पाहणे, होरा, प्रश्नशास्त्र, मुहूर्त, विवाह, कुंडली इत्यादी.
ज्योतिषात वापरले जाणारे मुख्य घटक
- राशी – १२ राशी (मेष, वृषभ, मिथुन, … मीन)
- ग्रह – ९ ग्रह (सूर्य, चंद्र, मंगळ, बुध, गुरु, शुक्र, शनी, राहू, केतु)
- नक्षत्र – २७ किंवा २८ नक्षत्र
- भाव (घर) – पत्रिकेतील १२ भाव, प्रत्येक वेगवेगळ्या जीवन क्षेत्राला दर्शवतो
- दशा / अंतरदशा – वेळेनुसार येणारी ग्रहांची दशा
- योग – ग्रहांच्या विशिष्ट संयोगामुळे तयार होणारे प्रभाव
कुंडली म्हणजे काय?
जन्माच्या वेळी आकाशातील ग्रहांची स्थिती एका विशिष्ट आकृतीत मांडलेली असते, त्याला जन्मकुंडली (horoscope) म्हणतात. यावरून व्यक्तीचा स्वभाव, आयुष्याची दिशा, विवाहयोग, आर्थिक स्थिती, आरोग्य, संतानसुख, इ. गोष्टींचा अभ्यास केला जातो.
ज्योतिषाचे महत्त्व
-
विवाह जुळवणी (कुण्डली मिलान)
-
मुहूर्त ठरवणे (लग्न, वास्तु, प्रवास, व्यवसाय सुरू करणे)
-
शांती उपाय (ग्रहशांती, नवग्रह पूजन, रत्न धारण)
-
आरोग्य व आर्थिक संकटांचे उपाय
प्रमुख ग्रंथ
- बृहज्जातक (वराहमिहिर)
- फलदीपिका
- पाराशर होरा शास्त्र
- सारावली
- भृगु संहिता
ज्योतिषावर टीका व शास्त्रीय दृष्टीकोन
अनेक शास्त्रज्ञ ज्योतिषाला अंधश्रद्धा मानतात कारण त्याचे वैज्ञानिक आधार कमी आहेत. मात्र, भारतीय समाजात याचे सांस्कृतिक महत्त्व प्रचंड आहे, विशेषतः लग्न, मुहूर्त व नक्षत्र विचारा
वाचन श्रेणी
तुमच्या श्रेणी निवडा
ज्योतिष
क्रिस्टल हिलिंग
अंकशास्त्र
रत्नशास्त्र
रेकी
रुद्राक्ष
डाऊझिंग पेंडुलम
उपासना आणि उत्पादने