|| ज्योतिष शास्त्र ||
|| ज्योतिष ||
“वेदस्य निर्मलं चक्षुर्ज्योतिश्शास्त्रमनुत्तमम्”
ज्योतिष शास्त्र म्हणजे काय?
ज्योतिष शास्त्र (Jyotish Shastra) हा वेदांचा एक महत्त्वाचा उपविभाग आहे. याला ‘नेत्र’ किंवा ‘डोळे’ असेही संबोधले जाते, कारण त्याद्वारे भूत, भविष्य व वर्तमान पाहता येते असे मानले जाते.
भारतीय परंपरेनुसार, ज्योतिष शास्त्राला वेदांचे पाचवे अंग म्हणतात. ते प्राचीन काळापासून भारतीय संस्कृतीचा भाग आहे.
ज्योतिष शास्त्राचे मुख्य भाग
सिद्धांत ज्योतिष (गणित ज्योतिष)
यामध्ये ग्रह, नक्षत्र, तारे यांच्या गती, स्थिती आणि कालगणना केली जाते.
फळ ज्योतिष
यामध्ये व्यक्तीच्या जन्मकाळातील ग्रहस्थितीवरून त्याच्या आयुष्याच्या घटना, स्वभाव, नशिब व भविष्यकाळाचे अंदाज बांधले जातात.
संहिता ज्योतिष
यामध्ये देशकाल, समाज, राजकारण, नैसर्गिक आपत्ती, वृष्टीमान अशा मोठ्या घटनांचे भविष्य सांगितले जाते.
मुख्य घटक
ग्रह (Planets):
सूर्य, चंद्र, मंगळ, बुध, गुरु, शुक्र, शनी, राहू, केतु
राशी (Signs):
मेष, वृषभ, मिथुन, कर्क, सिंह, कन्या, तुला, वृश्चिक, धनू, मकर, कुंभ, मीन
नक्षत्र (Constellations):
२७ नक्षत्रे ज्यामध्ये चंद्र फिरतो
दशा आणि अंतर्दशा:
वेगवेगळ्या कालखंडात ग्रहांची चाल
कुठे वापर केला जातो?
- जन्मपत्रिका (कुंडली) तयार करणे
- विवाह जुळवणी
- मुहूर्त ठरवणे
- व्यवसाय, प्रवास, शिक्षण, आरोग्य, संपत्तीविषयी सल्ला
- वास्तुशास्त्र व घर बांधणी
महत्त्व व मर्यादा
ज्योतिष शास्त्र ही एक पारंपरिक शास्त्र आहे, ज्यावर अनेकांचा विश्वास असतो. मात्र, ते संपूर्ण विज्ञानावर आधारित नाही, म्हणून त्याकडे अंधविश्वास न ठेवता योग्य प्रमाणात आणि सल्लागाराच्या मदतीने पाहणे महत्त्वाचे आहे.