|| ज्योतिष शास्त्र ||
|| रत्नशास्त्र ||
ब्रह्मामुरारिस्त्रिपुरान्तकारी भानुःशशीभूमिसुतोबुधश्च गुरुश्चशुक्रःशनिराहुकेतवः कुर्वन्तुसर्वेममसुप्रभातम्
रत्नशास्त्र म्हणजे काय?
रत्नशास्त्र (Gemology) म्हणजे रत्नांचे अभ्यास, त्यांचे प्रकार, रचना, ऊर्जा, गुणधर्म, आणि ज्योतिषशास्त्रातील उपयोग याचे शास्त्र.
भारतीय ज्योतिष शास्त्रात असे मानले जाते की विशिष्ट ग्रहांची ऊर्जा संतुलित करण्यासाठी किंवा ग्रहदोष दूर करण्यासाठी योग्य रत्न वापरले जाते. प्रत्येक रत्नाचे विशिष्ट कंपन (vibration) असते, जे त्या ग्रहाशी जुळलेले असते.
रत्नशास्त्राचा इतिहास
- प्राचीन काळापासून भारत, मिसर, रोम, ग्रीस या संस्कृतींमध्ये रत्नांचा वापर राजघराणे, योद्धे, साधू-संत, आणि व्यापारी करत असत.
- रत्नांना केवळ सौंदर्यासाठीच नव्हे, तर ऊर्जा, आरोग्य, भाग्य, आणि संरक्षणासाठी वापरले जाई.
- भारतीय ज्योतिषामध्ये ‘रत्न-चिकित्सा’ हा एक स्वतंत्र विषय आहे, ज्यात व्यक्तीच्या कुंडलीतील ग्रह दोष दूर करण्यासाठी रत्न सुचवले जातात.
महत्त्वाचे ग्रह आणि त्यांची रत्नं
| ग्रह | रत्न | रंग | ऊर्जा/उपयोग |
| सूर्य | माणिक (Ruby) | लाल | आत्मविश्वास, नेतृत्व, सन्मान, आरोग्य वाढवणे |
| चंद्र | मोती (Pearl) | पांढरा | मनःशांती, प्रेम, भावनिक समतोल, चिंता कमी करणे |
| मंगळ | मूंगा (Red Coral) | लाल-नारंगी | साहस, ऊर्जा, विवाहातील अडथळे दूर करणे |
| बुध | पन्ना (Emerald) | हिरवा | बुध्दी, संवाद, व्यापार, वैचारिक स्पष्टता |
| गुरु | पुष्कराज (Yellow Sapphire) | पिवळा | समृद्धी, शिक्षण, विवाह, अध्यात्मिक प्रगती |
| शुक्र | हिरा (Diamond) | पारदर्शक | सौंदर्य, प्रेम, कला, ऐश्वर्य, विवाह सौख्य |
| शनि | निळा नीलम (Blue Sapphire) | गडद निळा | शिस्त, कामाचा वेग, संकटांपासून संरक्षण |
| राहू | गोमेद (Hessonite Garnet) | तांबूस-भुरा | नकारात्मक ऊर्जा, अचानक घटना, मानसिक स्पष्टता |
| केतू | लहसुनिया (Cat’s Eye) | पिवळसर-हिरवा | अध्यात्म, अपघातांपासून बचाव, अंतर्ज्ञान |
रत्न ओळखणे आणि गुणवत्ता
रत्न ओळखताना खालील गोष्टी महत्त्वाच्या मानल्या जातात:
- रंग (Color)
- पारदर्शकता (Clarity)
- कापणी (Cut)
- वजन (Carat)
- नैसर्गिक किंवा कृत्रिम (Natural or Synthetic)
सर्वोत्तम परिणामासाठी नैसर्गिक आणि असंस्कृत (untreated) रत्नांची शिफारस केली जाते.
रत्न घालण्याचे नियम
- रत्न कधी घालायचे, कोणत्या हातात, कोणत्या बोटात आणि कोणत्या वेळेला — हे सगळे जन्मकुंडलीनुसार ज्योतिषाचा सल्ला घेऊन ठरवले जाते.
- रत्न धारण करण्यापूर्वी विशिष्ट मंत्रांनी (उदा. सूर्याच्या माणिकासाठी सूर्य मंत्र) शुद्धीकरण करून प्राणप्रतिष्ठा केली जाते.
- जर चुकीचे रत्न घातले तर अपेक्षित परिणाम न मिळता उलट दुष्परिणाम होऊ शकतो.
रत्नशास्त्राचा ऊर्जेशी (Energy Healing) संबंध
रत्नांना विशिष्ट कंपन (frequency) असते, जे शरीरातील चक्रांशी संबंधित असते.
उदा.:
- माणिक (Ruby) मणिपूर चक्रावर काम करते (सूर्य शक्ती)
- मोती (Pearl) अनाहत किंवा स्वाधिष्ठान चक्रावर काम करते (चंद्र शक्ती)
- नीलम (Blue Sapphire) सहस्रार चक्राशी जोडलेले असते (शनी शक्ती)
योग्य रत्न वापरून मानसिक, शारीरिक व आध्यात्मिक समतोल साधता येतो.
रत्न वापराचे फायदे
- ग्रहदोष दूर होणे
- मनःशांती आणि समृद्धी
- शारीरिक-मानसिक स्वास्थ्य
- अध्यात्मिक प्रगती
- नाते-संबंधातील अडचणी कमी होणे
महत्त्वाची सूचना
रत्नशास्त्राचे निर्णय नेहमी अनुभवी ज्योतिषाच्या सल्ल्यानुसार घ्या. बनावट किंवा कृत्रिम रत्नांचा वापर टाळा — ते ऊर्जा देत नाहीत. वैद्यकीय अडचणींसाठी रत्न उपचाराचा वापर केवळ पूरक पद्धत म्हणून करा, मुख्य उपचार म्हणून नाही.